WARNIKAJMY – MAŁY MALBORK

Warnikajmy – wieś położona ok. na wschód od Korsz. Dojazd do miejscowosci od strony Korsz – przez Olszynkę i Błogoszewo; od strony Kętrzyna przez Równinę Górną i Dolną. Nazwa miejscowości wymieniona po raz pierwszy w 1419r. Jako Warnikaym ( w późniejszych źródłach także Warnikeim, Wernekeim) utworzona została prawdopodobnie od pruskich słów warne – wrona i kaymis – wieś.

Czterech zbrojnych z Warnikajm

W pierwszej połowie XV w. była to wieś pruska, związana zapewne z istniejącym w Równinie Dolnej ( Unter Plehnen) w pierwszej połowie XIVw. Krzyżackim gródkiem strażniczym. Należała do okręgu prokuratorskiego w Rastenburgu ( Kętrzyn), oraz do parafii w Lamgarben (Garbno). W XV w. mieszkańcy wsi zobowiązani byli do wystawiania 4 zbrojnych w razie konieczności obrony kraju lub wyprawy wojennej. Pierwszym znanym właścicielem dóbr rycerskich w Warnikajmach był Zygmunt Daniel, który otrzymał 12 włók i 13 radeł ziemi od księcia Albrechta Hohenzollerna na mocy nadania z 24 czerwca 1526 r. Kolejnym właścicielem majątku został Wilhelm von Oppen, któremu książę Albrecht przekazał 20 włók w Warnikajmach , wieś Schonenflies ( Kraskowo ) oraz grunty we wsiach Plehnen i Gaudeckenn ( Równina i Gudziki). Z posiadłości w Warnikajmach, Równinie i Kraskowie von Oppen zobowiązany był wystawiać do obrony kraju i na wyprawy wojenne dwóch rycerzy konnych w pełnym uzbrojeniu z giermkami. Po śmierci Wilhelma von Oppen , jego trzej synowie 5 stycznia 1609 r. Sprzedali majątek Zygmuntowi von und zu Egloffstein. Rodzina von Egloffstein była właścicielami dóbr w Warnikajmach do 1838 r. 20 stycznia 1838 r. Major w stanie spoczynku Karol August von Egloffstein z Arklit ( Arklitten) sprzedał lenne dobra rycerskie w Warnikajmach rotmistrzowi Ernestowi Teodorowi von Borcke z Tołkin ( Tolksdorf ). W 1860 r. , majątek ten otrzymała w spadku córka Ernesta Teodora – Klara von Borcke , później zamężna von Below. W 1902 r. Warnikajmy otrzymała jej córka Klara von Below , która w 1903 r. wyszła za Juliusza von Braun.

Von Braun – twórca rakiety V-2

Juliusz von Braun ( ur. 1868) urzędujący w latach 1902 – 1922 jako starosta powiatu w Gierdawach ( Gerdauen ), po pierwszej wojnie światowej przyczynił się do odbudowy powiatu ze zniszczeń wojennych. Jego bliskim krewnym był Wernher von Braun , twórca pocisku rakietowego V-2 , po wojnie – konstruktor rakiet w USA. Koszty prac związanych z budową nowych zabudowań folwarcznych i reprezentacyjnego domu mieszkalnego przerosły możliwości finansowe rodziny von Braun. W 1929 r. przeprowadzono przymusową licytację majątku w Warnikajmach. Nowym właściciel – Ostpreussische Landschaft , w 1935 r. rozparcelował majątek pomiędzy kilku właścicieli. Po 1945 r. całość majątku przejęły PGR. W latach 50-tych , w Warnikajmach istniała stadnina koni zimnokrwistych rasy mazurskiej.

Juliusz von Braun rozpoczął budowę kompleksu zabudowań folwarcznych jeszcze przed 1914 r., według projektu Paula Englera. Zgodnie z życzeniem właścicieli zabudowania majątku miały być wzorowane na średniowiecznej architekturze zakonnej. W związku z tym von Braun z architektem kilkakrotnie wizytował najlepiej zachowane budowle z czasów krzyżackich m.in. w Malborku , Lidzbarku i Lochstaedt. Zaprojektowany przez Englera zespół zabudowań folwarcznych z reprezentacyjnym domem mieszkalnym był jednym z ciekawszych kompleksowych rozwiązań architektury wiejskiej tego okresu w Prusach. Już przez współczesnych nazywany był „małym Malborkiem”.

Materiały do budowy ( cegły, flizy, kształtki, dachówki ) wytwarzano w miejscowej cegielni. Kolumny do refektarza i na balkony wykonał z kamienia narzutowego kamieniarz – jeniec francuski.

W skład zabudowań folwarcznych wchodziły m.in.: stajnie, obory, spichlerze, kurnik, mleczarnia, wozownia, garaże, kuźnia, warsztaty rzemieślników, dom dla nadzorców. W kwadratowej baszcie przy murze okalającym zabudowania znajdowała się przepompownia a w sąsiedniej okrągłej baszcie – chłodnia, w której zimą gromadzono lód.

Budowę domu mieszkalnego dla właścicieli majątku, rozpoczętą jeszcze w czasie wojny, ukończono w 1924 r. W najbardziej reprezentacyjnym pomieszczeniu – refektarzu (jadalni) wisiał ozdobny żyrandol – dar społeczeństwa powiatu gierdawskiego. Ściany refektarza ozdobione zostały przez hamburskiego malarza scenami z sagi o Nibelungach. W wysokiej na 20 m. Wieży znajdował się zbiornik na wodę.

Po wykupieniu majątku przez Ostpreussische Landschaft i przystąpieniu do parcelacji majątku nie znaleziono chętnych do kupna budynku mieszkalnego; potencjalnych nabywców zniechęcały duże koszta utrzymania budowli. W związku z tym, we wrześniu 1934 r., zdecydowano się na jej rozbiórkę. Powiadomiona o tej decyzji Klara von Braun mieszkająca wówczas w Rastenburgu przy Keiserstrasse 6, podjęła starania mające na celu zachowanie w całości zabudowań folwarcznych wraz z domem mieszkalnym. Interwencja u Konserwatora Zabytków Sztuki i Historii Prowincji Prus Wschodnich Dethlefsena spowodowała jedynie krótkotrwałe wstrzymanie prac. Budowla ta nie miała charakteru zabytkowego i mimo licznych publikacji prasowych rozbiórkę obiektu ukończono przed końcem 1934 r. Zachowane do dnia dzisiejszego zabudowania gospodarcze dają jednak wyobrażenie o skali i rozmachu tego niezwykłego założenia.

CMENTARZ

Na płn. od zabudowań zespołu folwarcznego w Warnikajmach położony jest ewangelicki cmentarz wiejski, posadowiony na wyniesieniu terenu, którego granice wyznaczają klony. Cmentarz założony jest na planie prostokąta. Teren cmentarza jest zdewastowany, ocalało tylko 10 grobów w cementowej obudowie.

Źródła:

1). Gazeta „Piramida”; nr: 4; marzec 1997r.; oprac: Mariusz Wyczółkowski Muzeum im. W. Kętrzyńskiego w Kętrzynie

GALERIA:

Warnikajmy - Mały Malbork

POWRÓT